Nieuw Kapitaal. Het onderwerp van de RUIMTEVOLK Expeditie is op zijn minst nieuwsgierig makend. Iedereen is op zoek naar nieuw kapitaal nu de oude, bestaande, economie achterhaald lijkt. Het is een dappere poging om de toekomst te schetsen. Het heden is daarbij de ‘speeltuin’, zoals Wiebe de Ridder (SBRCURnet) het noemt. Volgens hem moeten we nu investeren in kansrijke processen en verdienmodellen.
Binnen deze speeltuin zien wij twee kansrijke typen kapitaal: ruilkapitaal en participatiekapitaal. Geen nieuw kapitaal maar kapitaal waarbij betrokkenheid voorop lijkt te staan. Organisator Sjors de Vries vatte het aan het begin al goed samen: “We staan voor nieuwe opgaven, die we met geld en het stapelen van stenen alleen, niet kunnen oplossen.”
Ruilkapitaal
Denk weer even terug aan het verhaal van Frans Soeterbroek over de plantenbakkencommissie en de jonge honden. Kennis en kunde van mensen wordt aan elkaar overgedragen om een plek of idee beter te maken. Soms is er een kleine voorinvestering nodig, maar veelal verzorgen de mensen het onderling en met elkaar. Dit gebeurt natuurlijk al sinds mensenheugenis maar is recentelijk in hernieuwde belangstelling komen te staan, ook door de noodzaak van deze werkwijze om sommige zaken nog gedaan te krijgen. Misschien biedt het de kans om onze economie gedeeltelijk weer op te bouwen.
[Marleen Stikker, Daan Roosegaarde en Martien Kromwijk]
Participatiekapitaal
Nieuwe ontwikkelingen vragen om nieuwe verdienmodellen waarbij gezamenlijk investeren ook leidt tot gezamenlijke verdiensten. Zo reageerde iemand tijdens de presentatie over Meer Merwede, die vanuit samenwerking een gebiedstransformatie versnelt, dat de organisatie een deel van de waarde zou moeten krijgen die het toevoegt. De toegevoegde waarde kunnen we echter pas over 10 tot 20 jaar bepalen. Dus hoe kan je daar nu aan verdienen, op het moment dat de tijd, kennis en kunde erin gestopt wordt?
Theo Stauttener van Stadkwadraat liet zien hoe herverkaveling, gedeeld eigendom en revolverende fondsen schulden kunnen drukken. Een herontwikkelend gebied als Meer Merwede zou binnen zo’n fonds een inkomen kunnen verdienen. Maar ook hier geldt eerst een noodzakelijke investering door eigenaren en gemeente. Misschien dat de zogenaamde halalfinanciering die in o.a. Den Haag wordt toegepast iets kan betekenen. Wat wij eruit begrijpen is dat dit een renteloze lening is, maar vooral dat moslims veel meer vanuit participatieprincipes mee willen investeren. En zoals Jeroen Niemans het samenvatte: deze manieren van ontwikkelen worden heel ingewikkeld, maar ook heel leuk.
Datakapitaal
Marleen Stikker schetste ons een mooi beeld van hoe internet en nieuwe vormen van data uiteindelijk tot de huidige trends hebben geleid. Friedman werd aangehaald die in 1980 pleitte voor de free market. De productiewijze waarbij elk deel van een product zo’n beetje in een ander land wordt gemaakt, zou vanzelfsprekend leiden tot verbondenheid tussen mensen en dus (noodzakelijke) vrede. Ook Marx werd aangehaald: hij pleitte dat we steeds verder vervreemd raken van de producten die we gebruiken. Dit verklaart de huidige wens naar grotere betrokkenheid.
[Sessie ‘Nieuwe financieringsmodellen voor transformatie en gebiedsontwikkeling’]
‘Bottom line’ was dat de digitale en fysieke werkelijkheid steeds sterker aan elkaar gekoppeld zijn geraakt. Alle datasets bij elkaar leveren daarbij nieuwe informatie op die bovenstaande vormen van betrokken kapitaal kunnen optimaliseren. Open data staat echter nog in de kinderschoenen. Wanneer we de data voor ons willen laten werken, moeten we twee dingen doen, zo vertelde Martijn de Waal. Programmeurs en ontwerpers moeten het begrijpelijker maken en we moeten niet alleen een platform bieden, maar hier ook een programma bij maken waardoor de data op de juiste manier gebruikt kan worden. Zo kan het in kaart brengen van luchtvervuiling gekoppeld worden aan schone fietsroutes en data als groen- en sportvoorzieningen en bereikbaarheid aan een sociaal programma en ruimtes die te koop of te huur staan. Oscity.nl is hier een vroeg voorbeeld van.
Sociaal kapitaal
De conclusie lijkt ons duidelijk: het nieuwe kapitaal is ons sociale kapitaal en samenwerken vormt hiervoor de basis. In de ratrace van het leven en in de pogingen het proces te controleren, zijn we de waarde hiervan echter vergeten. Denk nog eens terug aan de boodschap van zowel Frans Soeterbroek, Sebastiaan Olma als Daan Roosegaarde: het gaat om het overbruggen van de verschillen, om het tegengaan van polarisering en om de gezamenlijke inzet van onze waardes.
Kijk naar de grootste snelverdieners van onze tijd: Google en Facebook en besef dat met een sociale basis groot geld te verdienen valt. De vraag is hoe we dit sociale ruil- en data systeem opnemen in ons institutionele landschap (zoals Jan Jonker dit noemt in het interview dat organisator Judith Lekkerkerker met hem afnam in het jaarboek van RUIMTEVOLK). Er is nog een weg te gaan om het vertrouwen in samenwerking te herstellen en nieuwe modellen op te zetten die dit vertrouwen kunnen kapitaliseren. Nog even terug naar Wiebe de Ridder: laten we vooral nu investeren in kansrijke processen. Zonder versnelling en opschaling blijven we ook in de toekomst slechts een speelbal van omstandigheden.
